Οι Καιροί των Εθνών Αναθεωρημένοι

©  Carl Olof Jonsson, Göteborg, Sweden

Κεφάλαιο 2ο

Η χρονολόγηση της Νεο-Βαβυλωνιακής περιόδου

E. Συγχρονιστικοί κρίκοι με την ιστορία της Αιγύπτου

            Θαυμάσια απόδειξη της ορθότητας μιας χρονολογίας αποτελεί το αν συμφωνεί με τις χρονολογίες άλλων σύγχρονων εθνών, με την προϋπόθεση πως αυτές οι άλλες χρονολογίες έχουν θεμελιωθεί ανεξάρτητα και υπάρχουν συγχρονισμοί, δηλαδή, χρονολογημένοι συνθετικοί κρίκοι ανάμεσά τους. από τη διάρκεια της Νεο-Βαβυλωνιακής περιόδου υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερις τέτοιοι συγχρονισμοί ανάμεσα στην Αίγυπτο και στις βασιλείες του Ιούδα και της Βαβυλώνας. Τρεις από αυτούς δίνονται στη Βίβλιο, στο Β΄ Βασιλέων κγ΄ 29 (όπου εμφανίζονται ο αιγύπτιος Φαραώ-Νεχαώ και ο Ιουδαίος Βασιλιάς Ιωσίας), στο βιβλίο του Ιερεμία μς΄ 2 (εδώ εμφανίζονται ο Νεχαώ, ο Ναβουχοδονόσορ και ο Ιωακείμ) και στο Ιερεμίας μδ΄ 30 (όπου αναφέρονται ο Φαράω-Ουαφρής (Χόφρα), ο Σεδεκίας και ο Ναβουχοδονόσορ). Ο τέταρτος συγχρονισμός δίνεται σ’ ένα σφηνοειδές κείμενο, το Β.Μ. 33041, που αναφέρεται σε μια εκστρατεία ενάντια στον Άμαση, το βασιλιά της Αιγύπτου, στο τριακοστό έβδομο έτος της βασιλείας του Ναβουχοδονόσορα. [101] Η σημασία αυτών των συγχρονισμών θ’ αναπτυχθεί πιο κάτω. Οι βασιλείς που βασίλευαν στην Αίγυπτο, στη διάρκεια της Νεο-Βαβυλωνιακής περιόδου, ανήκουν στην Εικοστή Έκτη Δυναστεία. Η περίοδος αυτής της δυναστείας αναφέρεται και ως Σαϊδική Περίοδος. Αν οι τέσσερις συγχρονισμοί που αναφέρονται παραπάνω πρόκειται να σταθούν βοηθητικοί για τη μελέτη μας, πρέπει πρώτα να δείξουμε πως η χρονολογία της εικοστής έκτης Δυναστείας της Αιγύπτου καθορίζεται ανεξάρτητα από την παράλληλη της Νεο-Βαβυλωνιακή χρονολογία. Ο Φ.Κ. Κίενιτζ γράφει σχετικά μ’ αυτό:

"Η χρονολογία των βασιλέων της 26ης Δυναστείας από τον Ψαμμήτιχο κι εμπρός, θεμελιώνεται πλήρως μέσω μιας σειράς νεκρικών στηλών και στηλών ιερών ταύρων Άπι, που αναγράφουν την ημερομηνία γέννησης κατά την Ημέρα Χ, Μήνα Ψ, Έτος Ζ του βασιλιά Α΄ και την ημερομηνία θανάτου κατά την ημέρα Χ, Μήνα Ψ, Έτος Ζ του βασιλιά Β΄ και επίσης το μήκος της ζωής (του ταύρου ή του προσώπου) για το οποίο, γίνεται λόγος, εκφρασμένο σε έτη, μήνες και μέρες." [102]

            Αυτό σημαίνει πως, αν μια νεκρική στήλη αναγράφει πως ένας ιερός ταύρος Άπις ή ένα πρόσωπο, γεννήθηκε στο 10ο έτος του βασιλιά Α και πέθανε στην ηλικία των 25 ετών, στο 20ο έτος του βασιλιά Β, γνωρίζουμε πως ο βασιλιάς Α βασίλεψε για 15 χρόνια. Αυτό είναι το είδος των παράλληλων αποδείξεων στις οποίες αναφέρεται ο Δρ. Κίεντιτζ. Εδώ παρατίθεται μέρος της μετάφρασης του υλικού αυτού, όπως το παρουσιάζει ο Κίεντιτζ. [103]

1. ΝΕΚΡΙΚΗ ΣΤΗΛΗ ΤΟΥ 3ου ΑΠΙ ΤΗΣ 26ης ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ

Ημερομηνία γέννησης:          Έτος 53 του Ψαμμήτιχου Ι, Μήνας 6, Ημέρα 19

Ενθρόνιση:                           Έτος 54 του Ψαμμήτιχου Ι, Μήνας 3, Ημέρα 12

Ημερομηνία θανάτου:            Έτος 16 του Νεχαώ ΙΙ, Μήνας 2, Ημέρα 6

Ημερομηνία ταφής:                Έτος 16 του Νεχαώ ΙΙ, Μήνας 4, Ημέρα 16

Μήκος ζωής:                          16 χρόνια, 7 μήνες, 17 μέρες

Αποτέλεσμα:                          Μήκος βασιλείας του Ψαμμήτιχου Ι = 54 έτη.

2. ΝΕΚΡΙΚΗ ΣΤΗΛΗ ΤΟΥ 4ου ΑΠΙ ΤΗΣ 26ης ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ

Ημερομηνία γέννησης:          Έτος 16 του Νεχαώ ΙΙ, Μήνας 2, Ημέρα 7

Ενθρόνιση:                           Έτος 1 του Ψαμμήτιχου Ι, Μήνας 11, Ημέρα 9

Ημερομηνία θανάτου:            Έτος 12 του Απρί, Μήνας 8, Ημέρα 12

Ημερομηνία ταφής:                Έτος 162 του Απρί, Μήνας 10, Ημέρα 21

Μήκος ζωής:                          17 χρόνια, 6 μήνες, 5 μέρες

Αποτέλεσμα:                          Εφόσον η ημερομηνία του θανάτου του Ψαμμήτιχου ΙΙ πιστοποιείται αλλού ως Έτος 7, Μήνας 1, Ημέρα 23, [104] η βασιλεία του Νεχαώ διήρκεσε 15 έτη, η δε βασιλεία του Ψαμμήτιχου ΙΙ 6 έτη.

3. ΔΥΟ ΝΕΚΡΙΚΕΣ ΣΤΗΛΕΣ ΕΝΟΣ ΙΕΡΕΑ ΟΝΟΜΑΖΟΜΕΝΟΥ ΨΑΜΜΗΤΙΧΟΥ

Ημερομηνία γέννησης:          Έτος 1 του Νεκώ ΙΙ, Μήνας 11, Ημέρα 1

Ημερομηνία θανάτου:            Έτος 27 του Άμαση, Μήνας 8, Ημέρα 28

Μήκος ζωής:                          65 χρόνια, 10 μήνες, 2 μέρες

Αποτέλεσμα:                          Το άθροισμα των μηκών των βασιλειών των Νεχαώ ΙΙ, Ψαμμήτιχου ΙΙ και Απρί είναι 40 έτη. Εφόσον ο Νεχάω ΙΙ βασίλεψε 15 έτη και ο Ψαμμήτιχος ΙΙ 6 έτη, η βασιλεία του Απρί διάρκεσε 19 έτη.

4. ΝΕΚΡΙΚΗ ΣΤΗΛΗ ΕΝΟΣ ΑΛΛΟΥ ΨΑΜΜΗΤΙΧΟΥ

Ημερομηνία γέννησης:          Έτος 3 του Νεκώ ΙΙ, Μήνας 10, Ημέρα 1

Ημερομηνία θανάτου:            Έτος 35 του Άμαση, Μήνας 2, Ημέρα 6

Μήκος ζωής:                          71 χρόνια, 4 μήνες, 6 μέρες

Αποτέλεσμα:                          Το ίδιο όπως και στην παραπάνω περίπτωση (3).

5. ΝΕΚΡΙΚΗ ΣΤΗΛΗ ΚΑΠΟΙΟΥ ΜΠΕΣΜΩ

Ημερομηνία γέννησης:          Έτος 3 του Ψαμμήτιχου Ι

Ημερομηνία θανάτου:            Έτος 23 του Άμαση

Μήκος ζωής:                          99 χρόνια

Αποτέλεσμα:                          Για μια ακόμη φορά επιβεβαιώνεται πως το σύνολο των ετών βασιλείας από τον Ψαμμήτιχο Ι μέχρι και του Απρί, συμπεριλαμβανόμενο είναι 94 χρόνια.

Συνεπώς, αυτές οι παράλληλες νεκρικές στήλες τελεσίδικα θεμελιώνουν το μήκος της βασιλείας καθενός από τους πρώτους τέσσερις βασιλείς της εικοστής έκτης δυναστείας της Αιγύπτου, ως εξής:

                        Ψαμμήτιχος Ι                      54 έτη

                        Νεχαώ ΙΙ                            15 έτη

                        Ψαμμήτιχος ΙΙ                     6 έτη

                        Απρίς (Χόφρα (: Ουαφρής)) 19 έτη

    Ατυχώς, σχετικά με τους τελευταίους βασιλείς της εικοστής έκτης Δυναστείας, τον Άμαση και τον Ψαμμήτιχο ΙΙΙ, λείπει υλικό αυτού του είδους. Όμως, τόσο ο Ηρόδοτος (484-425π.Χ.), όσο και ο Αιγύπτιος ιερέας Μανέθωνας (του τρίτου αιώνα π.Χ.) δίνουν σαράντα τέσσερα έτη στον Άμαση και έξη μήνες στον Ψαμμήτιχο ΙΙΙ. [105] Σύγχρονες ανακαλύψεις έχουν επιβεβαιώσει αυτά τα μήκη βασιλείων. Στον πάπυρο Ράυλαντς ΙΧ, που ονομάζεται επίσης «Παράκληση του Πετίζ» και χρονολογείται από τον καιρό του Δαρείου Ι (521-486 π.Χ.) το τεσσαρακοστό τέταρτο έτος του Άμαση μνημονεύεται σ’ ένα συμφραζόμενο που δείχνει πως αυτό ήταν το τελευταίο πλήρες έτος του. Ένας προφήτης του Αμούν της Τευζόυ, που ζούσε στο Δέλτα του Νείλου και ονομαζόταν Ψαμμέτκ-μενεμπε, συνήθιζε να στέλνει έναν αντιπρόσωπο κάθε χρόνο για να του φέρει τον μισθό του. Αυτό το έκανε ως το τεσσαρακοστό τέταρτο έτος του Άμαση. Στο «Δημοτικό Χρονικό» -έκθεση συλλογής Αιγυπτιακών νόμων, γραμμένη την εποχή του Δαρείου Ι- γίνονται αναφορές  στο τεσσαρακοστό τέταρτο έτος του Άμαση σαν να πρόκειται για κάποιο είδος τερματικού σημείου. Ο ίδιος αριθμός εμφανίζεται και σε μια επιγραφή από το  Γουάντι Χαμμαμάτ.[106] Για ένα διάστημα, αυθεντίες υποστήριζαν πως ο Άμασης πέθανε στο τεσσαρακοστό τέταρτο έτος της βασιλείας του. Εξαιτίας δε του Αιγυπτιακού συστήματος μέτρησης των ετών βασιλείας, κατά το οποίο δεν υπάρχει έτος ενθρόνισης και συνεπώς το έτος ενθρόνισης του βασιλιά λογαριάζονταν ως το πρώτο έτος της βασιλείας του, έδιναν στον Άμαση μόνο σαράντα τρία έτη.[107] Όμως, το 1957, ο Ρ. Α. Πάρκερ κατέδειξε τελεσίδικα πως ο Άμασης βασίλεψε για σαράντα τέσσερα πλήρη έτη.[108] Σύντομα θα επανέλθουμε στην απόδειξη αυτή.

    Όσο για τον Ψαμμήτιχο ΙΙΙ, η μεγαλύτερη ένδειξη που έχουμε γι’ αυτό το βασίλειο είναι Έτος 2. Έχουν ανακαλυφθεί τρία έγγραφα (πάπυροι) που φέρουν ημερομηνίες από τον τρίτο, τον τέταρτο και τον πέμπτο μήνα του δεύτερου έτους. Αυτό δεν αντιφάσκει με τη δήλωση πως αυτός ο βασιλιάς βασίλεψε για έξη μήνες. Σύμφωνα με το Αιγυπτιακό σύστημα, όπου δεν υπολογίζονται έτη ενθρόνισης, το έτος στο οποίο ένας βασιλιάς αναλαμβάνει εξουσία υπολογιζόταν ως το πρώτο έτος της βασιλείας του. Ο Ψαμμήτιχος ο ΙΙΙ ενθρονίστηκε από τον Πέρση βασιλιά Καμβύση, όταν ο τελευταίος κατέκτησε την Αίγυπτο το Μάιο-Ιούνιο του 525 π.Χ. –μια ημερομηνία με ισχυρή θεμελίωση και παραδεκτή από όλες τις αυθεντίες. [109]. Αν ο Ψαμμήτιχος ο ΙΙΙ βασίλεψε για έξη μήνες, η βασιλεία του άρχισε στο τέλος του 526 π.Χ., προφανώς λίγες μόνο μέρες ή βδομάδες πριν από το τέλος εκείνου του έτους. Σ’ εκείνη την εποχή, το Αιγυπτιακό πολιτικό ημερολογιακό έτος σχεδόν συνέπεσε χρονικά με το Ιουλιανό ημερολογιακό έτος και συνεπώς ο Ψαμμήτιχος ο ΙΙΙ ενθρονίστηκε στο θρόνο στο τέλος του Αιγυπτιακού ημερολογιακού έτους επίσης. Αν και βασίλεψε για ένα κλάσμα μόνο του έτους εκείνου, αυτό το κλάσμα λίγων ημερών ή εβδομάδων καταλογίστηκε ως το πρώτο έτος της βασιλείας του, σύμφωνα με το Αιγυπτιακό σύστημα υπολογισμού –στο οποίο δεν υπολογίζονται έτη ενθρόνισης. Ώστε λοιπόν το δεύτερο έτος της βασιλείας του Ψαμμήτιχου του ΙΙ άρχισε μόνο λίγες μέρες ή βδομάδες μετά από την ενθρόνισή του.

Αν βασίλεψε μόνο για έξη μήνες, όπως λένε ο Ηρόδοτος και Μανέθωνας, το μόνο που θα’ πρεπε  ν’ αναμένουμε να βρούμε θα ήταν έγγραφα που να φέρουν ημερομηνίες μέχρι τον πέμπτο μήνα του δεύτερου έτους του.[110] Η ακόλουθη γραφική παράσταση απλουστεύει το ζήτημα:

526 π.Χ (1^ο έτος Ψαμμήτιχου)                     525 π.Χ. (2^ο έτος Ψαμμήτιχου)

Βασιλεία Ψαμμήτιχου = 6 μήνες

Αν ο Άμασης, ο προκάτοχος του Ψαμμήτιχου ΙΙΙ, βασίλεψε 44 χρόνια, η βασιλεία του πρέπει να άρχισε το 570 π.Χ. (526+44=570). Αυτό ακριβώς ήταν εκείνο που κατέδειξε ο Δρ. Ρ. Α. Πάρκερ στο 1957, όπως αναφέραμε παραπάνω.

           Το έτος εκείνο ο Πάρκερ εξέτασε ένα έγγραφο της συλλογής του Λούβρου στο Παρίσι, τον πάπυρο Νο. 7848, που χρονολογείται μέχρι 12^ο έτος του Άμαση. Εκείνον τον καιρό οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν δύο ημερολόγια διαφορετικού μήκους. Συνεπώς, μερικές φορές τα γεγονότα χρονολογούνταν σύμφωνα και με τα δύο ημερολόγια. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα γεγονός που μνημονεύεται στο έγγραφο που εξέτασε ο Πάρκερ και που έφερε χρονολογία αυτής της μορφής: «στο έτος 12, ΙΙ smw 13 (13^η μέρα του μήνα 10), που είναι η 15^η σεληνιακή μέρα του Ι smw (μήνας 9).» [111] Η πρώτη ημερομηνία αναφέρεται στο Αιγυπτιακό πολιτικό ημερολόγιο, η δεύτερη δε στο σεληνιακό ημερολόγιο.

     Το πολιτικό ημερολόγιο είχε 365 μέρες – ήταν δηλαδή κατά ένα τέταρτο της μέρας βραχύτερο του αληθινού ηλιακού έτους, που έχει 365,2422 μέρες. Το σεληνιακό ημερολόγιο ήταν προσαρμοσμένο στη σελήνη. Επειδή ήταν κατά 11 μέρες βραχύτερο από το ηλιακό έτος, έπρεπε κάθε δεύτερο ή τρίτο έτος να προστίθεται 13^ος μήνας.[112] Το αποτέλεσμα που προέκυπτε ήταν πως σπάνια μια ημερομηνία σου σεληνιακού ημερολογίου συνέπιπτε με την ίδια ημερομηνία του πολιτικού ημερολογίου. Αυτό συνέβαινε μόνο κάθε 25 χρόνια, [113] καθόσον 25 πολιτικά Αιγυπτιακά χρόνια αντιστοιχούν σε 306 σεληνιακούς μήνες ακριβώς. Οι συνθήκες αυτές βοήθησαν τον Πάρκερ να καταδείξει πως το 12^ο έτος του Άμαση ήταν το 559, και όχι το 558 π.Χ. Το πρώτο βασιλικό έτος συνεπώς πρέπει να ήταν το 570 π.Χ. (559+11), και όχι το 569, όπως είχαν θεωρήσει προηγουμένως.[114] (Για λεπτομέρειες βλ. το άρθρο του Πάρκερ).

(Πρώτος ο Πάρκερ κατέληξε στο συμπέρασμα πως αν η 15^η μέρα του σεληνιακού μήνα έπεφτε στις ΙΙ smw 13 του πολιτικού ημερολογίου, τότε η πρώτη μέρα του σεληνιακού ημερολογίου (το πρωί της αφάνειας του σεληνιακού τετάρτου) πρέπει να έπεσε στις Ι smw 29 του πολιτικού ημερολογίου. Αν το άθροισμα των ετών των βασιλειών του Άμαση και Ψαμμήτιχου ΙΙΙ είναι 45 (570-524 π.Χ.), το δεύτερο έτος της βασιλείας του Άμαση αντιστοιχεί στο 559 π.Χ. Εκείνο το έτος, η ημερομηνία Ι smw 29 του πολιτικού Αιγυπτιακού ημερολογιακού έτους αντιστοιχούσε στις 5 Οκτωβρίου του Ιουλιανού ημερολογίου. Αστρονομικές μετρήσεις επιβεβαίωσαν πως αυτή ήταν η ημερομηνία αφάνειας  του σεληνιακού τετάρτου. Αν ο Άμασης βασίλεψε μόνο σαράντα τρία έτη, το δέκατο τρίτο έτος του ήταν το 558 π.Χ. και σ’ αυτό το έτος επίσης η Ι smw 29 ήταν η 5^η Οκτωβρίου του Ιουλιανού ημερολογίου, αλλά η πρώτη μέρα του σεληνιακού μήνα στις 24 Σεπτεμβρίου. Συνεπώς, το δωδέκατο έτος του Άμαση πρέπει να ήταν το 559 π.Χ., το δε πρώτο έτος του ήταν το 507 π.Χ.)

Ώστε, λοιπόν, οι διαδοχικές βασιλείες των Άμαση και Ψαμμήτιχου ΙΙΙ εκτείνονταν από το 570 ως το 525, δηλαδή για μια περίοδο 45 ετών.

        Αυτό ήταν μια αξιοσημείωτη επιβεβαίωση των αριθμών των ετών που αφορούν το μήκος των βασιλειών των Άμαση και Ψαμμήτιχου ΙΙΙ, που δίνουν οι περισσότεροι αρχαίοι ιστορικοί και ο Ηρόδοτος και ο Μανέθωνας, όσο και των ημερομηνιών που δίνουν σύγχρονα –παράλληλα έγγραφα. Από το 1957 κι ύστερα, οι λόγιοι γενικά αποδέχθηκαν τα συμπεράσματα του Πάρκερ. Ένας μάλιστα απ’ αυτούς πρόσθεσε παραπέρα αποδείξεις για να υποστηρίξει τις ημερομηνίες του. Εφόσον, αντί του 569 που υποστήριζαν οι περισσότεροι λόγιοι πριν από το 1957, το πρώτο έτος της βασιλείας του Άμαση ήταν το 570 π.Χ., αυτό μετατοπίζει την έναρξη της Εικοστής Έκτης Δυναστείας από το 663 στο 664 π.Χ. Αυτό ήταν το πρώτο έτος του Ψαμμήτιχου Ι. εφόσον βασίλεψε για 54 χρόνια, πέθανε το 610 π.Χ. Το 1966, ο Έρικ Χόρνουγκ κατεύθυνε την προσοχή του στο Δημοτικό Πάπυρο του Βερολίνου,[115] αρ. 13588, που γράφηκε μεν τον πρώτο αιώνα π.Χ., αλλά αναφέρει ένα συμβάν από τον καιρό της Εικοστής έκτης Δυναστείας. Ένας ιερέας ονομαζόμενος Άμασης 3 αναφέρει στον Αιγύπτιο βασιλιά πως άκουσε ότι «ο ουρανός καταβρόχθισε τον ηλιακό δίσκο». Μετά από το γεγονός αυτό, ο ιερέας έφυγε και πήγε εκεί που γινόταν η ταρίχευση του βασιλιά Ψαμμήτιχου. Προδήλως αυτή η ηλιακή έκλειψη έλαβε χώρα  λόγο μετά από το θάνατο του βασιλιά Ψαμμήτιχου. Αλλά τίνος Ψαμμήτιχου; Οι αποδείξεις που παρουσιάζονται παραπάνω δείχνουν πως ο βασιλιάς Ψαμμήτιχος Ι πέθανε το 610, ο Ψαμμήτιχος ΙΙ πέθανε το 589 π.Χ. Ενώ το 589 π.Χ. δεν έλαβε χώρα καμιά ηλιακή έκλειψη, στις 30 Σεπτεμβρίου του 610, κατά το Ιουλιανό ημερολόγιο, συνέβηκε πράγματι μια ηλιακή έκλειψη. Αυτό παρέχει πρόσθετη υποστήριξη στην παραπάνω ημερομηνία, ως την ημερομηνία του θανάτου του Ψαμμήτιχου Ι, καθώς και επιβεβαίωση της ορθότητας της χρονολογίας που θεμελιώνεται παραπάνω, αναφορικά με την Εικοστή έκτη Δυναστεία της Αιγύπτου.[116]

   Η παραπάνω συζήτηση κατέδειξε ξεκάθαρα πως η χρονολογία που αφορά την Εικοστή έκτη Δυναστεία της Αιγύπτου έχει θεμελιωθεί ισχυρά και ανεξάρτητα. Τα αποτελέσματα συνοψίζονται στον ακόλουθο πίνακα:

      Εναρμονίζεται η χρονολόγηση αυτή μ’ εκείνη της Νέο-Βαβυλωνιακής, όπως συμπεράναμε προηγουμένως, ή μήπως εναρμονίζεται με την χρονολόγηση της Εταιρίας Σκοπιά, όπως παρουσιάζεται, για παράδειγμα, στο Βοήθημα; Το ζήτημα κρίνεται από τους τέσσερεις συγχρονισμούς  της Νέο-Βαβυλωνιακής χρονολογίας με την Αιγυπτιακή, οι οποίοι μνημονεύθηκαν προηγούμενα;

(1)       Β΄Βας.κγ΄29: «Εν ταις ημέραις αυτού (του βασιλιά Ιωσία) ανέβη ο Φαραώ-Νεχαώ, βασιλεύς της Αιγύπτου, κατά του βασιλέως της Ασσυρίας επί τον ποταμόν Ευφράτην. Και υπήγεν ο βασιλεύς Ιωσίας εις απάντησιν αυτού- και εκείνος, ως είδεν αυτόν, εθανάτωσεν αυτόν εν Μεγιδδώ»

Εδώ δείχνεται ξεκάθαρα πως ο βασιλιάς Ιωσίας του Ιούδα πέθανε στη Μεγιδδώ στον καιρό της βασιλείας του Φαραώ-Νεχαώ της Αιγύπτου. Σύμφωνα με τη χρονολογία της Εταιρίας Σκοπιά, ο θάνατος του Ιωσία έλαβε χώρα περίπου το 629 π.Χ. (βλ. Βοήθημα, σελ. 968). Όμως , η βασιλεία του Νεχαώ δεν άρχισε παρά δέκα εννιά χρόνια αργότερα, το 610 π.Χ. (βλ. τον παραπάνω πίνακα). Έτσι, ο θάνατος του Ιωσία δε συνέβηκε το 629 π.Χ. ή εκεί κοντά, αλλά μετά από είκοσι χρόνια, το 609 π.Χ. [117]

(2)       Ιερεμίας μς΄ 2:  «Κατά της Αιγύπτου, κατά της δυνάμεως του Φαραώ-Νεχαώ βασιλέως της Αιγύπτου, ήτις (όστις (ΜΝΚ) ήτο παρά τον ποταμόν Ευφράτην εν Χαρκεμίς, την οποίαν επάταξεν (τον οποίον ενίκησεν (ΜΝΚ) Ναβουχοδονόσορ, ο βασιλεύς της Βαβυλώνος εν τω τετάρτω έτει του Ιωακείμ, υιού του Ιωσίου, βασιλέως του Ιούδα».

Η Εταιρία Σκοπιά τοποθετεί αυτή τη μάχη, που διεξάχθηκε στο τέταρτο έτος του Ιωακείμ, στο 625 π.Χ. (βλ. Βοήθημα σελ. 347, υποσημείωση U). Κι αυτή όμως η χρονολογία δε μπορεί να εναρμονιστεί με την παράλληλη Αιγυπτιακή χρονολογία. Αν όμως τοποθετήσουμε χρονικά αυτή τη μάχη στη Χαρκεμίς, είκοσι χρόνια αργότερα, στο έτος ενθρόνισης του Ναβουχοδονόσορα, τον Ιούνιο του 605 π.Χ. –σύμφωνα με όλες τις γραμμές αποδείξεων που παρουσιάσαμε νωρίτερα- ανακαλύπτουμε πως αυτή η ημερομηνία βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με τη βασιλεία του Φαραώ-Νεχαώ, 610-596 π.Χ.

(3)   Ιερεμίας μδ΄30: «Ούτω λέγει ο Κύριος. Ιδού εγώ θέλω παραδώσει τον Φαραώ-Ουαφρή (Χόφρα), βασιλέα της Αιγύπτου, εις την χείρα των εχθρών αυτού και εις την χείρα των ζητούντων την ψυχή αυτού, καθώς παρέδωκα τον Σεδεκίαν βασιλέα του Ιούδα εις την χείρα του Ναβουχοδονόσορος, βασιλέως της Βαβυλώνος, του εχθρού αυτού και ζητούντος την ψυχήν αυτού».

Όπως δείχνουν τα συμφραζόμενα, (εδάφιο 1 κ.λπ.) τα λόγια  αυτά εκφράστηκαν όχι πολύ καιρό μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και τον ναού της, οπότε το υπόλοιπο του Ιουδαϊκού πληθυσμού είχε καταφύγει στην Αίγυπτο μετά από την δολοφονία του Γεδαλία. Εκείνο τον καιρό στην Αίγυπτο βασίλευε ο Φαραώ-Χόφρα (Οναφρής) ή Άπρις, όπως τον ονομάζει ο Ηρόδοτος (118). Αν ο Άπρις βασίλευε στην Αίγυπτο τότε που οι Ιουδαίοι κατέφυγαν εκεί, λίγους μήνες μετά από την ερήμωση της Ιερουσαλήμ, αυτή η ερήμωση δε μπορεί να οριστεί χρονολογικά στο 607 π.Χ., γιατί ο Άπρις δεν άρχισε να βασιλεύει παρά το 589 π.Χ. (βλ. παραπάνω πίνακα). Αν όμως η ερήμωση της Ιερουσαλήμ οριστεί στο 587 π.Χ., αυτό συμφωνεί καλά με το χρόνο της βασιλείας του Οναφρή, 589-570 π.Χ., όπως θεμελιώνεται ιστορικά.

(4)   Β.Μ. 33041:  Όπως μνημονεύεται παραπάνω, αυτό το κείμενο αναφέρεται σε μια εκστρατεία ενάντια στο βασιλιά Άμαση ((Αμα)-α-σού) στο τριακοστό έβδομο έτος του Ναβουχοδονόσορα. Ο Α.Λ. Οπενχάιμ έχει μεταφράσει το σπάνιο αυτό απόσπασμα ως εξής:   «...(στο) 37^ο έτος του Ναβουχοδονόσορα, βασιλέα της Βαβυλώνας, εξεστράτευσε εναντίον της Αιγύπτου (Μισίρ) για να διεξαγάγει πόλεμο. (Ο Άμα)σης (κείμενο (.....)- a(;)-su) της Αιγύπτου (συγκάλεσε το (στρα)τευ(μα) του...(...)κου από την πόλη Πουτου-Ιαμάν... μακρινές περιοχές που (βρίσκονται σε νήσους) στο μέσο της θάλασσας...[119]

Το κείμενο αυτό έχει υποστεί μεγάλη φθορά, αλλά ξεκάθαρα αναφέρει πως η εκστρατεία έλαβε χώρα στο τριακοστό έβδομο έτος του Ναβουχοδονόσορα. Το όνομα του Φαραώ διαβάζεται μόνο κατά μέρος, αλλά τα σημεία που έχουν διασωθεί φαίνεται να ταιριάζουν μόνο στον Άμαση και όχι σε άλλο βασιλιά της Εικοστής έκτης Δυναστείας. Η Εταιρία Σκοπιά τοποθετεί το τριακοστό έβδομο έτος του Ναβουχοδονόσορα στο 588/87 π.Χ. βασιλείας του Άπρι (βλ. τον πίνακα). Από την άλλη μεριά, αν το τριακοστό έβδομο έτος του Ναβουχοδονόσορα ήταν το 568/67 π.Χ.. όπως θεμελιώνεται από το αστρονομικό ημερολόγιο VAT  4956, καθώς και από όλες τις άλλες γραμμές αποδείξεων που παρουσιάζονται προηγουμένως, τότε αυτή η χρονολογία συμφωνεί θαυμάσια με την περίοδο της βασιλείας του Άμαση (570-526 π.Χ.).

            Κατά συνέπεια, κανένας από τους τέσσερεις συγχρονιστικούς κρίκους, που συνδέουν τη Νέο-Βαβυλωνιακή χρονολογία με την παράλληλή της Αιγυπτιακή, δε συμφωνεί με τη χρονολογία της Εταιρίας Σκοπιά. Η διαφορά στους υπολογισμούς που κάνει η Εταιρεία, είναι σταθερά περίπου είκοσι χρόνια. Όμως, είναι ενδιαφέρον πως και οι τέσσερεις συγχρονιστικοί κρίκοι εναρμονίζονται τέλεια με τις χρονολογίες στις οποίες καταλήγουμε ακολουθώντας τις άλλες  γραμμές αποδείξεων που συζητήθηκαν παραπάνω. Συνεπώς, οι συγχρονιστικοί κρίκοι, που συνδέουν τη Νέο-Βαβυλωνιακή με την Αιγυπτιακή χρονολογία, προσθέτουν μιαν ακόμη αποδεικτική γραμμή στις υπόλοιπες, που υποδείχνουν το 587 π.Χ. σαν το οριστικό έτος καταστροφής της Ιερουσαλήμ.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

101.  Το Β. Μ. 33041 δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από τον Τ.G.Pinches στο bTransactions of the Society of Biblical Archeology (Πράξεις της Βιβλικής Αρχαιολογίας) (London, 1882), Τόμ.VII, σελ. 210-225.

102.  Friedrich Karl Kienitz, bDie politische Geschichte Agyptens von 7. bbis zum 4. Jahrhundert vor der Zeitwende (Berlin: Akadenmie-Verlag, 1953), σελ. 154,155.

103.  bΌπ. Παρ. σελ. 155,156.

104.  Γραμμές 5/6 της Στήλης Ανκ-νες-νεφερ-ιμπ-Ρε. Βλ. G. Maspero, bAnn. Serv. 5(1904), σελ. 85,86, και τη μετάφραση υπό James Henry Breasted, bAncient Records of Egypt (Αρχαία Υπομνήματα της Αιγύπτου) (Chicago: The University of Chicago Press, 1906), Τόμ.IV, σελ. 505, παραγρ. 988Ε.

105.  Η bAιγυπτιακή Ιστορία του Μανέθωνα διασώζεται μόνο αποσπασματικά σε περικοπές του Ιώσηπου και των Χριστιανών χρονογράφων, ιδιαίτερα από τον Αφρικανό στο bΧρονικό του (γύρω στο 221 μ.Χ.) και από τον Ευσέβιο στο bχρονικό που συνέγραψε (γύρω στο 303 μ.Χ.). Ο Αφρικανός, ο οποίος μεταβιβάσει τις πληροφορίες που παρέχει ο Μανέθωνας σε ακριβέστερη μορφή, δίνει σαράντα τέσσερα έτη στον Άμαση και έξι μήνες στον Ψαμμήτιχο III. Οι αριθμοί αυτοί συμφωνούν με τους αριθμούς του Ηροδότου. Ο Σύνκελος (8ος αιώνας μ.Χ.) παραθέτει σαν σαράντα δυο τον αριθμό των ετών που ο Μανέθωνας αποδίδει στον Άμαση - που προφανώς αποτελεί μετέπειτα παραμόρφωση. Ο Διόδωρος Σικελιώτης (1,68) αποδίδει πενήντα πέντε χρόνια στον Άμαση, αλλά, καθώς έζησε 500 χρόνια μετά από τον Ψαμμήτιχο III δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε τις δηλώσεις του.

106.  Kienitz, p. 156 and R.A. Parker, bThe Length of Reign of Amasis band the Beginning of the Twenty-Sixth Dynasty(To Μήκος της Βασιλείας του Άμαση και η Αρχή της Εικοστής -Έκτης Δυναστείας) στο bMitteneilungen des Deutschen Archaologischen Institute Kairo Abteilung, XV, 1975, p. E10.

107.  Για τους υπολογισμούς με ή χωρίς έτη ενθρόνισης, Βλ. Παράρτημα "Α" .

108.  Parker, Mitteilungen ..., σελ. 208,212.

109.  bΒοήθημα σελ. <λ99. Βλ. επίσης παραπάνω, σημείωση 1.

110.  Τον τελευταίο αιώνα ο E.ReviIlout, ένας από τους θεμελιωτές της bRevue Egyptologique το 1870, ισχυρίστηκε πως ο Ψαμμήτιχος ο III βασίλεψε για δυο τουλάχιστον χρόνια, καθόσον ένα έγγραφο με χρονολογία του τετάρτου έτους ενός Βασιλιά Ψαμμήτιχου φαινόταν να γράφηκε προς το τέλος της Εικοστής Έκτης Δυναστείας. Όμως, από τότε και ύστερα έχουν ανακαλυφθεί πολλά νέα έγγραφα, που καθιστούν αδύνατη τη θεωρία του Revillout. Το έγγραφο προφανώς αναφέρεται σε κάποιον από τους προηγούμενους Βασιλείς που φέρουν το όνομα Ψαμμήτιχος.

111.  Parker, Mitteilungen ..., σελ .210 211 . Το αιγυπτιακό πολιτικό ημερολογιακό έτος περιλάμβανε τρεις εποχές που καθεμιά διαρκούσε τέσσερις μήνες. Εφόσον bSmw ήταν η τρίτη εποχή, "I Snw" αναφέρεται στον πρώτο μήνα της τρίτης εποχής, δηλαδή στον ένατο μήνα (που φέρει το όνομα Ποχόνς), ενώ "II Smw" αναφέρεται στο δεύτερο μήνα της τρίτης εποχής ή στο δέκατο μήνα (Παϋνί). Βλ. Richard A. Parker, bThe Calendars of Ancient Egypt(Ta Ημερολόγια της Αρχαίας Αιγύπτου) (Chicago: The University of Chicago Press, 1950) , σελ. 8

112.  Η χρονική περίοδος από τη μία πανσέληνο μέχρι την επόμενη είναι κατά μέσον όρο 29,53059 μέρες. Κατά συνέπεια, οι Αιγυπτιακοί σεληνιακοί μήνες αποτελούνταν εναλλάξ από 29 και 30 μέρες. Το σεληνιακό έτος ήταν συνεπώς ένα σύνολο 354 περίπου ημερών ή, ακριβέστερα 12 x 29,53059 μέρες = 354,3671 ημέρες.

113.  Το πολιτικό ημερολόγιο: 25 χ 365 ημέρες = 9,125 ημέρες. Το σεληνιακό ημερολόγιο: 309 x 29,53059 ημέρες = 9.124,95 ημέρες.

114.  Όπως τονίστηκε παραπάνω, μια σεληνιακή ημερομηνία, π.χ. η 1unτου σεληνιακού I Smw, έπεφτε σε μια ορισμένη ημερομηνία του πολιτικού ημερολόγιου, όπως η 29un του I Smw, κάθε είκοσι πέντε χρόνια. Όμως, είναι πιθανό μέσα σ’ αυτή τη περίοδο να βρεθούν δυο ή τρία χρόνια οπότε η 1un του I Smw προσέγγισε σ’ ένα όριο μιας ή δύο ημερών την 29υητου I Smw του πολιτικού ημερολογίου. Με σκοπό να διατηρήσει και να υποστηρίξει τη χρονολογία της η Εταιρία Σκοπιά πιέζεται να τοποθετήσει το δωδέκατο έτος της βασιλείας του Άμαση γύρω στα είκοσι χρόνια πριν το 559 π.Χ., δηλαδή στο 579 π.Χ. περίπου. Όμως, ούτε στο έτος αυτό ούτε σε κάποιο κοντινό του έτος δεν προσέγγισε καν η σεληνιακή 1unτου I Smw την 29unτου Ι Smw του πολιτικού ημερολογίου.

115.  Erik Hornung, bDemotic Papyrus Berlin 13588 1966

116.  Erik Hornung, bDie Sonnenfinsternis nach dem Tode Psammetichus I στο bZeitschrift fur Agyptische Sprache und Altertumskunde Berlin 1966, Τόμ.92, σελ. 38,39.

117.  Βλ. Παράρτημα Γ.

118.  Στις αιγυπτιακές επιγραφές, το όνομα του μεταγράφεται σαν Wahibre (Ουα(χ)ιμπρί) που πλησιάζει στο όνομα που του προσδίδει η Μετάφραση των Ο’: Ουναφρή.

119.  Pritchard, σελ. 308.

Προηγούμενο // Περιεχόμενα // Επόμενο

Δημιουργία αρχείου: 11-3-2006.

Τελευταία ενημέρωση: 15-3-2006.

Πάνω